امروزه در تمامی صنایع و مشاغل استفاده از مواد شیمیایی متداول و رایج است. حتی در برخی از موارد برای انجام امور خانگی نیز به استفاده از مواد شیمیایی نیاز پیدا خواهیم کرد. مواد شیمیایی انواع مختلف، کاربرد های متنوع و مشخصات متفاوتی داشته و می توانند پیامد های مثبت و منفی زیادی داشته باشند. آشنایی با انواع پرکاربرد مواد شیمیایی می تواند منجر به استفاده درست و جلوگیری از آسیب های احتمالی شود. ما در این مطلب قصد داریم در مورد یکی از پرمصرف ترین مواد شیمیایی به نام متیلن کلراید با شما صحبت کرده، مشخصات و ویژگی های این ماده شیمیایی و همچنین نحوه تولید را بیان کنیم. به علاوه کاربرد ها و موارد مصرف این ماده شیمیایی به همراه شرایط نگهداری آن را برای شما توضیح خواهیم داد. چنانچه به دنبال اطلاعات در مورد ماده متیلن کلراید هستید، خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد می کنیم. پس تا پایان ما را همراهی کنید.
نام دیگر این ماده دی کلرومتان، بی کلراید، گاز متیلن، حلال متیلن و غیره است. متیل کلراید به شکل مایعی فرار بوده که رنگ خاصی ندارد. متیلن کلراید بویی شیرین داشته و از خاصیت حلالیت بالایی برخوردار است. جالب است بدانید نقطه جوش آن 38.9 درجه سانتی گراد و دانسیته بخار آن حدود سه برابر هوا است. این ماده دارای ساختار شیمیایی بسیار ساده ای است.
به عبارتی می توان گفت این ماده جزء ساده ترین هیدروکربن های کلردار شناخته شده است. فرمول مولکولی این ماده، CH2CI2 بوده و وزن مولکولی آن 84.93 گرم بر مول است. این ماده هم به صورت طبیعی در اقیانوس ها، تالاب ها و آتشفشان ها وجود دارد و هم به صورت صنعتی تولید می شود. همچنین این ماده شیمیایی را می توان در پساب های صنعتی و نفت پیدا کرد. زمانی که دو اتم کلر به جای اتم هیدروژن بر روی مولکول متان قرار بگیرند، این ماده شیمیایی به وجود می آید.
با وجود عناصر گروه هالوژن مانند کلر، برم و غیره در این ماده شیمیایی، متیلن کلراید از جمله حلال های شیمیایی هالوژنی محسوب می شود. این ماده پر کاربرد با آب مخلوط نمی شود اما قطبی است و در مقابل خاصیت امتزاج با حلال های آلی را دارد. از دیگر خصوصیات این ماده شیمیایی این است که در کنار حلالیت بالا، اشتعال پذیری کمی داشته و به سطح فلزات و یا چوب آسیب زیادی وارد نمی کند.
این ماده به راحتی و در مدت زمان کمی به سطح مورد نظر نفوذ کرده و رنگ های اضافی را حذف می کند. با توجه به کاربرد ها و موارد مصرف زیاد این ماده، شرکت های داخلی و خارجی زیادی اقدام به تولید این ماده به روش های صنعتی کرده اند. شرکت هایی مانند شاندونگ، ماکسی، سامسونگ، جوواهو، لوته و غیره از جمله کمپانی های مطرح در زمینه تولید ماده شیمیایی متیلن کلراید هستند.
متیلن کلراید ماده شیمیایی بسیار پرکاربردی است. این ماده در صنایع مختلف به عنوان حلال مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله کاربرد های آن در صنایع مختلف می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• استفاده به عنوان ماده شوینده و حلال در صنایعی مانند تولید کفش و زیره کفش
• استفاده در تولید وسایل الکترونیکی مانند تولید برد های مدار چاپی
• کاربرد این ماده شیمیایی در صنایع رنگ، رزین، چسب و غیره به عنوان حلال برای پاک کردن
• استفاده در تولید محصولات دارویی مانند پوشش قرص ها و استخراج مواد دارویی از گیاهان
• استفاده در صنایع غذایی مانند جداسازی روغن از دانه های روغنی یا تولید ادویه جات
• استفاده در تولید فوم گرم و سرد
• استفاده به عنوان ماده ای برای چربی زدایی مانند گریس ها و روان کننده های مختلف
• استفاده در تولید اسباب بازی ها و وسایل ورزشی مختلف
• استفاده در صنعت حمل و نقل مانند تمیز کردن قطعات ماشین، هواپیما و تجهیزات راه آهن
• استفاده در صنعت ساختمان سازی مانند اتصال لوله ها به یکدیگر
• استفاده در تولید الیاف های مصنوعی و صنعت نساجی
• استفاده در صنایع کشاورزی مانند عامل جوانه زنی مرکبات و یا ضد عفونی کننده محصولات کشاورزی
در کنار استفاده از متیلن کلراید در صنایع مختلف، این ماده شیمیایی پرکاربرد موارد مصرف خانگی و غیر صنعتی زیادی نیز دارد. به عنوان مثال یکی از موارد مصرف این ماده برای پاک کردن و از بین بردن پوشش های رنگی مختلف مانند لاک است. جلا دادن به سرامیک ها، وان حمام و غیره نیز از دیگر کاربرد های خانگی این ماده شیمیایی می باشد. علاوه بر این از متیلن کلراید برای کار هایی مانند تعمیر لوله های آشپزخانه و حمام نیز استفاده می کنند. البته لازم به ذکر است با توجه به خطرات و آسیب هایی که این ماده شیمیایی برای محیط زیست دارد، آژانس حفاظت از محیط زیست استفاده از آن را در تولید همه انواع پاک کننده ها ممنوع اعلام کرده است.
این ماده شیمیایی پر مصرف اولین بار توسط شیمیدانی به نام ویکتور رگنا تولید شد. او ابتدا کلرومتان را با کلر ترکیب کرد و در مقابل نور خورشید قرار داد. با بالا رفتن حرارت و تقطیر این ترکیب، توانست متیلن کلراید را کشف و تولید کند. همانطور که پیشتر گفتیم این ماده هم به صورت طبیعی در طبیعت موجود است و هم به صورت صنعتی تولید می شود.
درست است که این ماده شیمیایی به صورت طبیعی در طبیعت وجود دارد اما بیشتر از طریق گاز های انتشار یافته ناشی از فعالیت های صنعتی مختلف به وجود می آید. تولید متیلن کلراید بدین صورت است که متان یا کلر متان را با گاز کلر ترکیب کرده و آن ها را به دمای 400 تا 500 درجه سانتی گراد می رسانند. با ترکیب این دو ماده با هم واکنش های شیمیایی ایجاد می شود که منجر به تولید متیلن کلراید خواهد شد.
البته جالب است بدانید با این روش در کنار تولید متیلن کلراید، مواد شیمیایی جانبی دیگری مانند تترا کلرید کربن، کلرومتان و غیره نیز به دست خواهند آمد. این مواد را می توان از طریق روش تقطیر از ماده اصلی جدا کرد. مدت انقضای این ماده شیمیایی دو سال بعد از تاریخ تولید آن بوده و کشور هایی مانند ترکیه، کره، ژاپن و چین در تولید آن فعال هستند.
با توجه به این که متیلن کلراید ماده ای است که با سرعت زیادی در محیط تبخیر می شود و بسیار سمی و خطرناک بوده، باید شرایط خاصی را برای نگهداری از آن رعایت کرد. در ادامه به بیان مورد برخی از شرایط نگهداری ماده شیمیایی متیلن کلراید خواهیم پرداخت:
• نگهداری در ظروف در بسته
• نگهداری در ظروفی از جنس فولاد کربن، استیل ضد زنگ یا پی وی سی
• محافظت این ظروف از صدمات و وارد شدن فشار
• نگهداری در مکانی خشک و خنک
• نگهداری در مکانی که دارای تهویه هوای مناسب است.
• نگهداری در مکانی به دور از گرما یا تابش مستقیم نور خورشید و منابع گرمایشی و اشتعال زا
• نگهداری در مکانی به دور از فلزات
• برچسب گذاری بر روی ظروف نگهداری از متیلن کلراید و ذکر هشدار های لازم
• قرار دادن ظروف حاوی متیلن کلراید در قفسه های مجزا
• مراقبت و جلوگیری از نشتی مواد
بهتر است بدانید که متیلن کلراید در مقایسه با سایر هیدروکربن های هالوژنه سمیت کمتری داشته اما باز هم می توان آن را جزء مواد سرطان زا و خطرناک به حساب آورد. همانطور که گفتیم این ماده با سرعت زیادی در هوا پخش و تبخیر می شود. بنابراین یکی از مهمترین راه های ورود آن به بدن، از طریق راه های تنفسی است. علاوه بر این از راه پوست نیز می تواند جذب بدن انسان شود. ورود این ماده به بدن و متصل شدن آن به هموگلوبین خون باعث کاهش ظرفیت حمل اکسیژن در خون شده و در نتیجه می تواند باعث سرگیجه، تهوع، استفراغ و سردرد های خفیف تا شدید شود.
به همین دلیل ظروفی که حاوی متیلن کلراید هستند، همگی دارای برچسب خطر نیز می باشند. در برخی موارد دیده شده که بعضی از کارگران به دلیل قرار گرفتن زیاد در معرض این ماده شیمیایی جان خود را از دست داده اند. بنابراین استفاده از ماسک، دستکش، عینک، لباس مخصوص و غیره در کنار آموزش دادن به کارگران می تواند از خطرات این ماده سرطان زا جلوگیری کند. همانطور که گفتیم بهتر است این مواد را درون ظروف محکم و در بسته نگهداری کنید. در صورتی که به هر دلیلی ظروف نگهداری این مواد دچار نشتی شدند، باید موارد احتیاط را رعایت کرده و تمامی افراد را از محیط خارج کنید.
از راه های مختلف مانند استفاده از ماسه و مواد خشک جلوی نشتی را گرفته و اقدام به پاکسازی محیط کنید. علاوه بر این می توان از برخی مواد به عنوان جایگزین این ماده استفاده کرد. مواد شیمیایی از قبیل استر های NMP، حلال سبز و یا حلال های پایه کلریدی و غیره می توانند جایگزین های مناسبی برای این ماده خطرناک باشند. ورود این ماده شیمیایی به چرخه طبیعت نیز خطرات بسیار زیادی را برای حیوانات، طبیعت و محیط زیست به همراه دارد. بنابراین باید از ورود آن از طریق پساب های صنعتی به محیط زیست جلوگیری کرد.