الکل ایزوپروپیل (IsoPropyl Alcohol)، همچنین با نام ایزوپروپانول یا IPA شناخته می‌شود، یک ترکیب شیمیایی بی رنگ و قابل اشتعال با فرمول مولکولی C3H8O است. این نوع الکل به عنوان یک حلال، ضدعفونی کننده و عامل تمیزکاری استفاده می‌شود. الکل ایزوپروپیل قابلیت حلالیت در آب را داردآب قابل مخلوط شدن است و بوی قوی و مشخصی دارد.

فرآیند تولید ایزوپروپیل الکل:

تولید الکل ایزوپروپیل (IPA) به طور کلی شامل هیدراسیون پروپیلن است، که به عنوان یک زنجیره‌هیدروکربنی در فرآیند پالایش نفت به دست می‌آید. فرآیند به طور معمول مراحل زیر را دارد:
1. هیدراسیون پروپیلن: مواد اولیه اصلی برای تولید ایزوپروپیل الکل، پروپیلن است. پروپیلن به عنوان اغلب به عنوان یک محصول جانبی در پالایش نفت یا در فرآیند تجزیه ‌هیدروکربن‌ها به دست می‌آید. هیدراسیون پروپیلن با استفاده از یک کاتالیست تحت شرایط کنترل شده انجام می‌شود.
2. جداسازی و تصفیه: مخلوط واکنش از فرآیند هیدراسیون حاوی الکل ایزوپروپیل به همراه آب و دیگر آلاینده‌ها است. سپس مخلوط به یک فرآیند جداسازی تحت می‌رود تا آب و آلاینده‌ها حذف شوند. روش‌های معمول شامل تقطیر و تکنیک‌های تصفیه مختلف هستند.
3. دی‌هیدراتاسیون: در برخی موارد، ممکن است یک مرحله دی‌هیدراتاسیون به مرحله‌های قبلی افزوده شود تا آب بیشتری از مخلوط حذف شود. این کار برای افزایش غلظت الکل ایزوپروپیل انجام می‌شود.
4. تقطیر: الکل ایزوپروپیل خام حاصل از مراحل جداسازی و دی‌هیدراتاسیون به واحد تقطیر تحت می‌رود. تقطیر برای جدا کردن الکل ایزوپروپیل از آلاینده‌ها و به دست آوردن یک محصول با خلوص بالا استفاده می‌شود.
5. بازیافت و بازیافت: هر آب یا آلاینده‌ای که در فرآیند تقطیر جدا شده‌است، می‌تواند بازیافت و مجدداً استفاده شود. این کار اغلب برای بهبود بهره‌وری کلی فرآیند تولید انجام می‌شود.
6. کنترل کیفیت: محصول نهایی از مراحل تولید کنترل کیفیت را طی می‌کند تا اطمینان حاصل شود که مطابق با مشخصات و استانداردهای مورد نیاز است. این شامل آزمایش‌ها برای خلوص، میزان رطوبت و خواص دیگر مرتبط است.
لازم به ذکر است که جزئیات دقیق فرآیند تولید ممکن است بین تولیدکنندگان مختلف متفاوت باشد و پیشرفت‌های فناوری ممکن است تغییراتی در روند فرآیند ایجاد کند. علاوه بر این، باید در هنگام تولید الکل ایزوپروپیل به دقت به دستورالعمل‌ها و مقررات ایمنی توجه شود، زیرا الکل ایزوپروپیل به عنوان یک ماده قابل اشتعال شناخته شده است

تولید کنندگان ایزوپروپیل الکل:

در سراسر دنیا تولیک کنندگام متعددی برای ایزوپروپیل الکل وجود دارد. با این وجود می¬توان برند LG را معروف¬ترین برند در بازار ایران دانست. در ادامه فهرستی از تولید کنندگان آورده شده است:
• LG CHEM
• SASOL
• JINGLIN 
• DOW CHEMICALS
• EXXON MOBIL
• DEEPAK FERTILIZER

ایمنی در ایزوپروپیل الکل:

الکل ایزوپروپیل یا ایزوپروپانول، در صورت استفاده نادرست یا تماس با غلظت‌های بالا، ممکن است سلامت فرد را تهدید کند. رعایت دستورالعمل‌ها و نکات ایمنی در هنگام استفاده از الکل ایزوپروپیل الزامیست. در زیر، برخی از خطرات بهداشتی مرتبط با الکل ایزوپروپیل آورده شده‌اند:
آتش‌سوزی: الکل ایزوپروپیل بسیار قابل اشتعال است. بخارات آن می‌توانند مخلوط‌های قابل انفجار با هوا ایجاد کنند و توسط گرما، جرقه، شعله، یا منابع دیگر آتش‌زا را اشتعال بیاورند. همیشه الکل ایزوپروپیل باید در محیط‌های دارای تهویه مناسب و دور از شعله باز، جرقه یا سطوح داغ استفاده شود.
تنفس: ورود بخارات الکل ایزوپروپیل به دستگاه تنفسی می‌تواند تحریک تنفسی، سردرد، سرگیجه، و تهوع ایجاد کند. تماس طولانی یا مکرر با غلظت‌های بالا ممکن است به علایم شدیدتر و صدمه زدن به سیستم تنفسی منجر شود.
تحریک پوست: الکل ایزوپروپیل می‌تواند تحریک پوستی ایجاد کند. تماس طولانی یا تکراری با پوست می‌تواند به خشکی، قرمزی، و درماتیت منجر شود. همچنین ممکن است روغن‌های طبیعی پوست را حذف کرده و باعث خشکی شود. 
تحریک چشم: تماس با چشم می‌تواند تحریک، قرمزی و اشک‌آوری ایجاد کند. تماس مستقیم با چشمان باید جلوگیری شود و در هنگام استفاده از الکل ایزوپروپیل از عینک محافظ استفاده شود.
بلعیدن: مصرف الکل ایزوپروپیل می‌تواند سمی باشد و به عنوان یک خطر جدی برای حیات انسانی در نظر گرفته شود. این مصرف می‌تواند علائمی همچون تهوع، استفراغ، درد شکم، سردرد، گیجی و در موارد شدیدتر، افت تنفس و افت وضعیت ویژه عصبی را ایجاد کند.
اثرات بر سیستم عصبی مرکزی: تنفس یا مصرف غلظت‌های بالای الکل ایزوپروپیل می‌تواند بر سیستم عصبی مرکزی اثر بگذارد و به علائمی مانند گیجی، سردرد، گیجی و در موارد شدیدتر، بی‌هوشی منجر شود.
اثرات بر تولیدمثل و رشد: مدارکی وجود دارد که نشان می‌دهد تماس با غلظت‌های بالای الکل ایزوپروپیل ممکن است اثرات تولید و توسعه‌ای داشته باشد. زنان باردار و کسانی که قصد بارداری دارند، باید احتیاط کنند و دستورالعمل‌های ایمنی را دنبال کنند.

روش های نگهداری ایزوپروپیل الکل:

ذخیره‌سازی الکل ایزوپروپیل (IPA) باید با دقت انجام شود تا ایمنی حفظ شده و کیفیت ماده حفظ شود. در زیر، چندین راهنمایی برای ذخیره‌سازی صحیح الکل ایزوپروپیل آورده شده است:
ظرف: الکل ایزوپروپیل باید در ظروفی از جنس مواد سازگار مانند پلی‌اتیلن با چگالی بالا (HDPE) یا استیل ضدزنگ نگهداشته شود. اطمینان حاصل کنید که ظروف به طور محکم آببند شده باشند تا جلوی بخار و آلودگی گرفتگی را بگیرند.
تهویه: الکل ایزوپروپیل را در مکان‌های خوب تهویه شده نگه دارید تا بخارات احتمالی پراکنده شوند. از ذخیره کردن مقادیر بزرگ در فضاهای محدود بدون تهویه مناسب پرهیز کنید.
دما: الکل ایزوپروپیل باید از منابع گرما و شعله‌های باز دور نگه داشته شود. این ماده بسیار قابل اشتعال است و نقطه اشتعال آن نسبتاً پایین است. محل نگهداری را خنک نگه دارید و از تماس مستقیم با نور خورشید پرهیز کنید.
مواد ناسازگار: الکل ایزوپروپیل را از مواد ناسازگار مانند عوامل اکسایش‌دهنده، اسیدهای قوی و بازها دور نگه دارید. از ذخیره کردن الکل ایزوپروپیل در تماس با برخی از پلاستیک‌ها، لاستیک یا فلزهای واکنشی خودداری کنید.
فاصله از منابع آتش‌زا: اطمینان حاصل کنید که مناطق ذخیره‌سازی از منابع آتش‌زا مانند جرقه، شعله باز و سطوح گرم دور باشند.
احتیاط در هنگام استفاده: در جابجائی و استفاده از این ماده نکات ایمنی جهت پرهیز از ریزش و نشتی در نظر گرفته شود. هنگام دست‌کاری با الکل ایزوپروپیل از تجهیزات شخصی محافظ مانند دستکش و عینک محافظ استفاده کنید.
برچسب‌گذاری: ظروف را به وضوح با محتوا، خطرات و اطلاعات ایمنی برچسب‌گذاری کنید. اطمینان حاصل کنید که برچسب‌ها خوانا باشند.
محدودیت مقدار: به طبق مقررات و رهنمودهای محلی در مورد حداکثر مقدار مجاز الکل ایزوپروپیل که می‌تواند در یک منطقه خاص ذخیره شود، پایبند باشید.
آمادگی برای اضطرار: تجهیزات مناسب آتش‌نشانی و مواد پاسخ به ریزش در دسترس داشته باشد. مکان خروج اضطراری و تجهیزات را در صورت وقوع حادثه بشناسید.
بررسی منظم: به طور منظم ظروف را برای نشانه‌های آسیب، نشتی یا فرسایش بررسی کنید. 

دانلود فایل PDF

ایزوپروپیل الکل را بشناسیم

خواص فیزیکی و شیمیایی ایزوپروپیل الکل یا ایزوپروپانول، آن را به یک ماده بسیار پرکاربرد در صنایع مختلف تبدیل کرده است. با این حال، باید توجه داشت که استفاده نادرست یا عدم رعایت ایمنی در استفاده از این ترکیب، ممکن است به مخاطرات جدی برای سلامتی افراد منجر شود. به همین دلیل، شناخت دقیق از خواص و کاربردهای ایزوپروپانول امری ضروری و اساسی برای ایمنی و بهره‌ وری در استفاده صحیح آن است. در این مطلب بیشتر با این ماده، کاربردها و نکات استفاده از آن آشنا می شویم.

تعریف ایزوپروپیل الکل

ایزوپروپیل الکل، با فرمول شیمیایی C3H8O و نام سیستماتیک 2-پروپانول، یک الکل دوگانه با یک گروه هیدروکسیل (-OH) متصل به کربن دوم اتم پروپان است. این ترکیب به عنوان یک ماده حلال و اصلاح ‌کننده در شیمی کاربرد دارد. همچنین در صنایع مختلف، از جمله صنایع رنگ و رزین، صنایع پزشکی و صنایع خانگی استفاده می ‌شود. با توجه به ویژگی ‌های فیزیکی مانند نقطه جوش پایین و خواص حلالیت بالا، ایزوپروپانول به‌ عنوان یک ماده محبوب در فرآیندهای شیمیایی و صنایع تولیدی استفاده می شود.

ساختار شیمیایی و ویژگی‌ های اصلی ایزوپروپانول

ساختار شیمیایی این ترکیب شامل یک مولکول پروپان با یک گروه هیدروکسیل (-OH) متصل به کربن دوم است. ویژگی ‌های اصلی ایزوپروپیل الکل شامل نقطه جوش نسبتا پایین، خواص حلالیت بالا، خواص ضدعفونی ‌کننده و آنتی ‌باکتریال و خواص ضدخش و نرم ‌کنندگی هستند. 
این ترکیب به‌ عنوان یک ماده محبوب در صنایع مختلف از جمله صنایع شیمیایی، داروسازی، بهداشت و درمان، و محصولات بهداشتی-آرایشی استفاده می‌ شود. همچنین، ویژگی‌ های فیزیکی و شیمیایی به آن امکان می ‌دهند که در فرایندهای مختلفی از جمله تولید مواد شیمیایی، استخراج و تصفیه استفاده شود.

کاربردهای ایزوپروپیل الکل

ایزوپروپانول کاربردهای گسترده ای در صنایع مختلف دارد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره شده است:

استفاده در صنایع رنگ و رزین

 ایزوپروپیل الکل به عنوان یک حلال موثر و قابل اطمینان در تولید رنگ ‌ها و رزین‌ها استفاده می شود. این ویژگی‌ ها، مانع از ایجاد تغییرات غیرمطلوب در خواص رنگ و رزین شده و بهبود ماندگاری و کیفیت نهایی محصولات را تضمین می ‌کند.

کاربرد در صنایع پزشکی

ایزوپروپانول به عنوان یک ماده ضد عفونی ‌کننده و آنتی ‌سپتیک در صنایع پزشکی کاربرد دارد. این ترکیب به طور موثر با باکتری ‌ها، ویروس‌ ها و قارچ‌ها مقابله کرده و به‌ عنوان یک ضد عفونی ‌کننده قوی عمل می‌ کند.

استفاده در صنایع خانگی برای تهیه محصولات بهداشتی و آرایشی

 ایزوپروپیل الکل به عنوان یک ماده محبوب در تهیه محصولات بهداشتی و آرایشی استفاده از جمله محصولات محبوب این ترکیب می ‌توان به ضد عرق ‌ها، لوسیون ‌ها، اسپری ‌های ضد باکتریال و ضد عفونی ‌کننده‌ ها اشاره کرد.

استفاده در صنایع الکل و مواد مخدر 

ایزوپروپانول به عنوان یک ماده پایه در تولید مواد شیمیایی و مواد مخدر استفاده می شود. این ترکیب از اهمیت بالایی در صنایع الکل و مواد مخدر برخوردار است و در فرآیندهای مختلف تولید و پالایش این مواد کاربرد دارد.

کاربرد به عنوان ماده ضد عفونی‌کننده و ضد باکتریال در محصولات بهداشتی

ایزوپروپیل الکل به عنوان یک ماده ضد عفونی ‌کننده و ضدباکتریال در محصولات بهداشتی و پاکسازی مانند ضد عفونی‌ کننده ‌های دست، صابون ‌ها و مواد پاکسازی به کار می رود. این ویژگی ‌ها باعث می‌ شوند که ایزوپروپیل الکل به‌ عنوان یک ماده ضد عفونی‌ کننده مورد توجه در محصولات بهداشتی و پاکسازی باشد و در حفظ بهداشت و سلامت جامعه نقش مهمی ایفا کند.

استفاده در تهیه مواد شیمیایی مختلف

ایزوپروپیل به عنوان یک ماده پایه در تولید مواد شیمیایی مختلف به کار می رود. این ترکیب یک حلال موثر و قابل اعتماد در تهیه مواد شیمیایی و حلال‌ ها است و در صنایع مختلفی مانند صنایع رنگ، رزین، داروسازی، آرایشی و بهداشتی و صنایع شیمیایی استفاده می شود.

روش ‌های تولید ایزوپروپانول

دو روش تولید ایزوپروپیل الکل عبارتند از:

هیدراسیون اتیلن

 در این روش، اتیلن به وجود گازوی هیدراسیون اتصال می‌یابد. این واکنش تحت فشار و در حضور یک کاتالیزور مانند اسید سولفوریک یا اسید فسفریک انجام می‌شود. اتیلن توسط افزودن یک مولکول آب به مولکول اتیلن، به ایزوپروپانول تبدیل می شود. این فرآیند به ‌طور مداوم در واکنش‌ گرهایی که با دمای بالا و فشار زیاد کار می ‌کنند، انجام می‌ شود و به دلیل سادگی و بازدهی بالا، یکی از روش‌ های مورد استفاده برای تولید ایزوپروپیل الکل است.

اکسیداسیون و سپس هیدرولیز پروپیلن

 این روش از دو مرحله تشکیل شده است. در مرحله اول، پروپیلن به اکسید پروپیلن اکسیده می ‌شود. در این فرآیند، پروپیلن تحت شرایط اکسیداسیون با اکسیژن به اکسید پروپیلن تبدیل می گردد. سپس، اکسید پروپیلن با استفاده از یک فرآیند هیدرولیز به ایزوپروپیل تبدیل می ‌شود. این فرآیند از نظر فنی و اقتصادی بسیار مهم است و در صنایع شیمیایی به عنوان یک روش اصلی برای تولید ایزوپروپانول استفاده می شود.

خواص فیزیکی و شیمیایی ایزوپروپیل الکل

در این بخش از مقاله، به بررسی خواص فیزیکی و شیمیایی ایزوپروپیل الکل می ‌پردازیم. این خواص عبارتند از:
• نقطه جوش: ایزوپروپیل الکل دارای نقطه جوش نسبتا پایینی است که این امر باعث می‌ شود در فرآیندهای صنعتی و شیمیایی با دمای پایین کاربرد داشته باشد.
• چگالی: چگالی ایزوپروپانول متوسط است که این ویژگی از اهمیت زیادی در فرآیندهای تولید و مخلوط‌ سازی است.
• خواص حلالیت: ایزوپروپیل الکل به عنوان یک حلال موثر در محلول‌ های شیمیایی استفاده می ‌شود و این خواص حلالیت باعث می ‌شود که در فرآیندهای استخراج و تصفیه مواد مختلف کاربرد داشته باشد.
• خواص شیمیایی: این ماده واکنش ‌پذیری مناسبی با اسیدها و بازها دارد و در فرآیندهای شیمیایی مختلف به عنوان یک ماده شیمیایی اصلاح‌ک ننده و حلال موثر استفاده می شود.
• خواص ضد عفونی ‌کنندگی و ضد باکتریایی: ایزوپروپانول دارای خواص ضد عفونی ‌کننده و ضد باکتریال بوده و در تهیه محصولات بهداشتی و پاکسازی به کار می رود.

خطرات و ایمنی ایزوپروپیل الکل

این ترکیب شیمیایی، همانند سایر مواد شیمیایی، ممکن است در صورت استفاده نادرست یا نادرست، خطراتی را برای سلامتی انسان ‌ها و محیط زیست به وجود آورد. به عنوان مثال، ممکن است تماس مستقیم ایزوپروپانول با پوست به تحریک و خشکی پوست منجر شود. همچنین، تنفس بخارات این ماده ممکن است باعث بروز عوارض تنفسی مانند سردرد، سرگیجه و احتمالا مشکلات تنفسی شود. بنابراین، استفاده از این ماده باید با احتیاط و با رعایت دقیق دستورالعمل ‌ها و ایمنی ‌های لازم انجام شود.
برای کاهش خطرات مرتبط با استفاده از ایزوپروپیل الکل، ایمنی و پوشش مناسب برای حفاظت از پوست و تنفس فرد بسیار حیاتی است. همچنین، استفاده از این ماده در محیط‌ های با تهویه مناسب از دیگر اقدامات ایمنی است که می‌ تواند خطرات را کاهش دهد. 
لازم است همواره این ماده را در محیط‌ های مناسب و با توجه به دستورالعمل‌ های ایمنی استفاده کنید. در صورت تماس مستقیم با پوست یا تنفس بخارات آن، فورا با آب شستشو دهید و آن محل را ترک کنید.
به طور کلی، ایمنی و استفاده متعارف از ایزوپروپانول در صنایع مختلف از اهمیت زیادی برخوردار است. با رعایت دقیق دستورالعمل ‌ها و ایمنی‌ های لازم، می‌توان از خطرات مرتبط با استفاده از این ماده جلوگیری کرده و به ایمنی کارگران و سلامتی عمومی کمک کرد.

سخن آخر

در نتیجه، ایزوپروپیل الکل به عنوان یک ترکیب شیمیایی چند منظوره با کاربردهای گسترده در صنایع مختلف از جمله رنگ، رزین، پزشکی، خانگی، الکل و مواد مخدر و تحقیقات علمی شناخته شده است. این ترکیب به دلیل خواص حلالیت، ضد عفونی‌ کننده، ضد باکتریال و واکنش ‌پذیری مناسب، در فرآیندهای تولید، تحقیقات و غیره استفاده می شود.
با این وجود، استفاده از ایزوپروپانول نیازمند رعایت دقیق دستورالعمل ‌ها و ایمنی ‌های لازم است تا از خطرات مرتبط با استفاده از این ماده جلوگیری شود.

سوالات متداول

آیا ایزوپروپیل الکل برای استفاده در ضد عفونی دست ها مناسب است؟
بله، ایزوپروپانول برای ضد عفونی دست ها مناسب است. اما توجه داشته باشید که استفاده بیش از حد ممکن است به پوست آسیب برساند. همچنین، استفاده از مرطوب کننده پس از استفاده از آن توصیه می ‌شود.
آیا می‌ توان از این ماده را برای تمیز کردن سطوح خانگی استفاده کرد؟
بله، ایزوپروپانول به عنوان یک ماده تمیز کننده و ضد عفونی ‌کننده معمولا برای تمیز کردن سطوح خانگی استفاده می ‌شود. با این حال، استفاده از آن در محیط ‌های خوب تهویه شده و با استفاده از لباس محافظ توصیه می‌ شود.
آیا ایزوپروپانول در تولید مواد غذایی استفاده می شود؟
بله، ایزوپروپیل الکل در برخی موارد به عنوان یک مواد معدنی در تولید مواد غذایی کاربرد دارد. اما باید مقدار استفاده شده ایمن باشد.
آیا برای تسکین درد کاربرد دارد؟
ایزوپروپانول برای تسکین درد استفاده نمی شود، بلکه برای تمیزکاری جلوگیری از عفونت و ضد عفونی محیط‌ ها کاربرد دارد.
آیا استفاده از ایزوپروپیل الکل برای تمیزکاری سطوح الکترونیکی ایمن است؟
بله، ایزوپروپانول به عنوان یک حلال ملایم، برای تمیزکاری سطوح الکترونیکی ایمن است و می‌ تواند بدون صدمه به دستگاه ‌های الکترونیکی استفاده شود.